Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΟΤΑΣ
Δρότα - Παραλία
Από το οροπέδιο της Πλάτης, αριστερά ο δρόμος οδηγεί στην παραλία της Δρότας! Η κατεβασιά προς την Δρότα απ' τ' Ακράσι, είναι μια περιπέτεια μέσα σ' ένα φυσικό μνημείο άγριας ομορφιάς, με πρωταγωνιστή και δημιουργό του το ποτάμι.
Η χαράδρα του Πριόνα εδώ, πριν βγει στην θάλασσα, σου προξενεί δέος. Απέναντι το βουνό, πέτρινο, με απότομες πλαγιές και κολλημένα σαν χαλκομανίες τα πεύκα, χάνεται στο βάθος. Από τούτη την μεριά, την δυτική, καταφέρανε να φτιάξουνε τον δρόμο επάνω στον γυαλιστερό οφιόλιθο, δίπλα στα πεύκα.
Κοντά τρία χιλιόμετρα κρατά η ελικωτή κατάβαση στα "Τάρταρα". Σε δυο σημεία είχε "τσουχτίσει" ο δρόμος.
Σκέψου τον χειμώνα. Είχαν κάπως διευρύνει τελευταία το οδόστρωμα και είχαν βάλει τσιμέντο στις στροφές! Επιτέλους, ο δρόμος από το Ακράσι, το 2022 είχε ασφαλτοστρωθεί για 2,5 χιλιόμετρα, έως την πρώτη στροφή της καθόδου! Μάλλον θα ολοκληρωθεί μέχρι την θάλασσα! Κατεβαίνει χωρίς τελειωμό και δεν πρέπει να ξεχνιέσαι με την ομορφιά.
Ξαφνικά βρίσκεις το ποτάμι. Ένας μεγάλος πλάτανος και αριστερά σου, χαμένες στο πράσινο, ξεπροβάλλουν κάτι στέγες.
Το 1989 ήταν η ερειπωμένη Δρότα. Ένα δρομάκι, τόσο δα, δίπλα στον πλάτανο, σε έμπαζε στον ερειπιώνα. Γιατί από τα 15-20 σπίτια, τα μισά ήταν ερείπια. Πέντε-έξι διατηρούνταν καλά. Μικρά, κουκλίστικα μα με σιδερένιο μπαλκόνι.
Τώρα, εδώ και κάμποσα χρόνια, έχουν ανακαινιστεί αρκετά και μένουν εδώ μερικοί άνθρωποι! Οι δρόμοι είναι μονοπάτια. Συμμαζεμένα όλα, το ένα δίπλα στ' άλλο, σαν κερήθρα, υπακούοντας στους νόμους των φοβερών αυτών καιρών, των πειρατικών επιδρομών και του εξανδραποδισμού, κτίστηκαν εδώ, μέσα στο ποτάμι, αθέατα.
Το δρομάκι καταλήγει σ' ένα άλλο πλάτανο, με μια σύγχρονη βρύση.
Πατάς στα ερείπια. Ένα ζωγραφισμένο τόξο έγραφε ΟΤΕ!!! Κάπου θα υπήρχε το τηλέφωνο. Ησυχία παντού το καλοκαίρι, αφού και το ποτάμι δεν έχει νερό.
Στην άκρη του οικισμού βρήκαμε την Αγία Παρασκευή, ένα μικρό εκκλησάκι. Όμως η ενοριακή εκκλησιά του έρημου πια οικισμού, είναι ο Άγιος Νικόλας. Στο μέσον μια ξύλινη γέφυρα μας περνά απέναντι, στην άλλη όχθη, όπου σ' ένα υπερυψωμένο κάπως μέρος είναι χτισμένη η μικρή, μονόκλιτη εκκλησιά.
Παλιά, πλακόστρωτη, εχει τώρα ανακαινιστεί. Μια σειρά στασίδια και ένα εικονοστάσι την κάμουν δίκλιτη (βόρειο κλίτος). Ξύλινα όλα. Το τέμπλο, απλό χωρίς στολίδια, το αναλόγιο, τα στασίδια (τρεις σειρές). Παρά την νέκρα γύρω, είναι περιποιημένη. Η στέγη στην πρόσοψη, έρχεται αρκετά έξω (στηριγμένη στα δυο οριζόντια δοκάρια της εκκλησίας), φτιάχνοντας ένα ωραίο αρχιτεκτονικό σύνολο. Από το δοκάρι κρεμασμένη η καμπάνα. Στον βορινό τοίχο, μια μικρότερη, πλάγια πόρτα οδηγούσε στο αριστερό κλίτος (γυναικών). Επάνω από την κεντρική πύλη, μια πλάκα έχει χαραγμένο το κυπαρίσσι και την κτητορική επιγραφή, δίπλα στον σταυρό: Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 1871 ΙΟΥΝΙΟΥ
Δίπλα του, το "ελάχιστο" νεκροταφείο του ερημωμένου χωριού. Ένας μαρμάρινος τάφος. Πίσω από αυτόν, η πλαγιά είναι σκεπασμένη με ελιές. Εδώ τον χειμώνα έμεναν 2-3 οικογένειες και μάζευαν τις ελιές. Κάνουν συντροφιά τα ερείπια και το βουητό του ποταμού, που σίγουρα πρέπει κανείς να το ζήσει για να το νοιώσει. Το μικρό χωριό, το βρίσκουμε σε κώδικες του 1762, του 1863-1865. Ο Τάξης το 1909 την αναφέρει χωρίς "κοινότητα" και να κατοικείται από 15-20 οικογένειες. Τα παιδιά τους ανηφορίζανε στο "ορεινό" Ακράσι. Το 1936 έχει 180 εργάτες και αλιείς και 1 καφενείο.
Προς την Παραλία
Από εδώ ο δρόμος, περνά το ποτάμι και κατηφορίζει αριστερά του. Εχει κατασκευαστεί ακόμα ένας, στη δυτική πλαγιά! Μετά το γεφύρι, η χαράδρα ανοίγεται σε μια στενή λουρίδα εύφορης γης, με ελιές, συκιές και λίγα σπιτάκια.
Στο χώμα, που χρόνια τώρα "απλώνει" γύρω του το ποτάμι. Ο δρόμος σταματά μέσα στον παραλιακό οικισμό. Αριστερά έχουν κατασκευάσει ένα τσιμεντοστρωμένο πάρκινγκ! Έμεναν το 1988 δέκα οικογένειες. Ψαράδες απ' το Πλωμάρι. Οι βάρκες τους άράζαν στην παραλία, όπου δεν υπάρχει λιμανάκι.
Έτσι το χειμώνα, που ο νοτιάς λυσομανάει, έμεναν μόνο τρεις οικογένειες. Το 1961 ο Καβαρνός224 μέτρησε εδώ είκοσι δυο σπιτάκια. Μας υποδέχεται αριστερά, ο Άγιος Ισίδωρος, μια εκκλησίτσα με ωραίο ξύλινο στέγαστρο μπροστά, που ανακαινίστηκε το 1911. Τον Άγιο τούτο, τον Χιώτη, τον έχουν για "θαυματουργό".
Μέσα στην προηγούμενη εκκλησίτσα (μικρή σαν "ντάμι"), όπως λένε, ξυλοκόπησε ένα συμπατριώτη του που "βλασφήμησε". Δίπλα του, μια "χιλιόριζη" αγριελιά "φιλοξένησε κάτω απ' τον ίσκιο της τον Οδυσσέα"!!!
Τα κομμάτια αυτά της παράδοσης, που απέχουν αιώνες, τα κρατούσε το 1988, θεματοφύλακας ο καφετζής, γέννημα και θρέμμα της Δρότας.
Για το 1910 εδώ υπήρχε μόνο τούτο εδώ το μικρό καφενείο με την κληματαριά, "μέρος αδύνατο να περιγραφεί", και ο "άγιος". Μπροστά ένας πλάτανος, 19 μόλις χρόνων, με πυκνό ίσκιο και παγκάκια γύρω, δίπλα, στο άχρηστο πια, πηγάδι. Γιατί η βρύση πιο πέρα, έχει άφθονο νερό, που κατεβαίνει απ' την Δρότα.
Τα σπιτάκια, το 1988, ήταν όλα με βαθύσκιωτες αυλές, που τις σκέπαζαν "φρίτζες" με κληματαριές και αναρριχώμενα. Δυο απ' αυτά ήταν το 1988 κεντράκια, που πρόσφεραν φαγητά. Το ηλεκτρικό ρεύμα ήλθε το 1985!
Τώρα έχουν ανακαινιστεί αρκετά σπίτια και έχουν κτιστεί και ορισμένα νέα! Εκεί, σε ένα μεγάλο κτήριο, υπάρχει το Restaurant Δρότα, ένα καλό μαγαζί, με υπέροχη θέα στο πέλαγος! Η παραλία της, με ψιλό βότσαλο, είναι μια απ' τις ωραιότερες του νησιού. Έχει και "ντούζ"!.
Δυτικά την κόβει ένα καφετί, ψηλό, γεμάτο πεύκα, βουνό. Εδώ εκβάλλει και το ποτάμι. Τα σπίτια βρίσκονται στην μπούκα της κοιλάδας. Μετά τα βότσαλα, εκεί που τα γλύφει το χειμώνα το Αιγαίο. Ανατολικά η παραλία προχωρά ως πέρα. Αυτό της το άκρο, το κλείνει ο απόκρημνος μαρμάρινος όγκος, που κρύβει πίσω απ' τα ράχτα του, απροσπέλαστη, την Κρυφή Παναγιά. Γυαλιστερά τα ράχτα, γκριζοπράσινος οφιόλιθος και το απαλό πράσινο του πεύκου, σμίγουν με την κρυσταλλένια θάλασσα, τόπος παραδεισένιος.
Τα καΐκια που κάμουν τώρα δρομολόγια από το Πλωμάρι στα Βατερά, πιάνουν τούτη την παραλία. Ίσως τούτος ο τόπος να μην είναι πια έτσι, όπως τον είδα και τον λαχτάρησα Η απομόνωση του τον κράτησε κάπως παρθένο.μα πρέπει να κατεβεί ο δρόμος προς τα εδώ!
Απέναντι από το εκκλησάκι, στην άκρη του δρόμου, είναι πεταμένα τα τρία κομμάτια του μαρμάρινου αράβδωτου κίονα, που βγήκε το 1960 και αναφέρει ο Χαριτωνίδης. Τότε ήταν ακόμα μονολιθικός και έβγαλε το συμπέρασμα ότι ανήκε σε ένα οικισμό της υστέρας αρχαιότητας, πιθανώς παλαιοχριστιανικό τα λείψανα του οποίου είδε δυτικά του οικισμού. Είναι η Γλυφιά, όπου βρήκανε και τάφους. Ήταν λοιπόν ένας αρχαίος οικισμός, εδώ στην παραλία. Ίσως παλαιοχριστιανικός. Τραβήχτηκε μέσα και κρύφτηκαν οι κάτοικοι, στην ασφάλεια της χαράδρας μετά από πολλά χρόνια, όταν η θάλασσα ξερνούσε απειλή. Τότε φαίνεται πως βιγλάτορες φυλάγανε στην Βίγλα του Πριόνα και στην Βίγλα του "Πηγαδιού", απ' την άλλη μεριά.
Επάνω στην Δρότα σημειώνει ο Ι. Κοντής στους Αρχαιολογικούς του χάρτες, ενδείξεις οικισμού των ελληνιστικών χρόνων (320-167 π.Χ.). Ίσως να εννοούσε εδώ κάτω την παραλία. Σιγά-σιγά όλοι αυτοί ανεβήκανε στο Ακράσι, που κι αυτό με την σειρά του, ψυχορραγεί.
(Μάκης Αξιώτης: Η Λέσβος ο Τόπος στον Χρόνο - Από 20 εκ. χρόνια έως το 2024. Τομ Β σελ 61-63)
